TRASY SAMOCHODOWE
Trasa
15. Łysa Polana - Kieżmark - Spiska Nowa Wieś - Spiskie Włochy
- Krompachy - Koszyce - Michałowce - Zemplińska Szirawa -
Humenne - Wielka Domasza - Świdnik - Barwinek
Najdłuższa trasa naszego przewodnika, zarówno na terenie Słowacji, jak i w Polsce - między punktami granicznymi. Możliwa do przejechania w jeden dzień, ale wtedy dość męcząca. Prowadzi przez region Spisza, Abowa i Zemplina. Po drodze zwiedzanie stolicy Spisza - Spiskiej Nowej Wsi, największego po Bratysławie miasta Słowacji - Koszyc oraz trzech pięknych jezior - Rużina, Zemplińskiej Szirawy oraz Wielkiej Domaszy. Ciekawe zbitki kulturowe - oglądamy wielkie, historyczne miasto o charakterze stolicy naukowej, kulturalnej i przemysłowej (Koszyce) i puste, niemal stepowe okolice górnych regionów Zemplina; jeden z głównych ośrodków katolicyzmu (katedra świętej Elżbiety) i rusińsko-ukraińskie miasteczka pobrzeża Beskidu Niskiego, z malutkimi cerkwiami. Atrakcyjne widoki, dobrze utrzymane drogi.
Z Łysej Polany trasą 11 jedziemy przez Kieżmark i Janowce do
Spiskiego Czwartku.
58 km Spiski Czwartek (Spišský Štvrtok, 560 m). Po wjeździe
do miejscowości jedziemy prosto, za drogowskazami na Spiską Nową
Wieś. Drogą, prowadzącą prosto jak strzelił przez odkryty
teren, dojeżdżamy do Smiżanów i dalej trasą 13 - do centrum
Spiskiej Nowej Wsi.
68 km Spiska Nowa Wieś* (Spišská Nová Ves, 436 m). Przed
rynkiem skręcamy w lewo, za drogowskazami w stronę Koszyc.
Przejeżdżamy pod mostem kolejowym, potem przez dwa ślimaki,
jadąc ciągle prosto przez najstarszą część Spisza. Mijamy
Odorín, miejscowość istniejącą już przed 1263 r. i należącą
do Związku Spiskich Sasów. Od 1465 r. była zaliczana do
dominium Zamku Spiskiego. W wiosce jest wczesnogotycki kościół
z połowy XIII w., przebudowany w stylu barokowym w XVIII w. We
wnętrzu m.in. cenna gotycka figura Madonny z ok. 1460 r.
Dominuje jednak nowoczesna zabudowa jednorodzinna, podobnie jak i
w następnej miejscowości - Jamníku, gdzie w lewo odchodzi
droga do Lewoczy. My jedziemy prosto.
80 km Spiski Hruszow (Spišský
Hrušov, 424 m), miejscowość wywodząca się z połowy XIII w.
Z tego też okresu pochodzi gotycki kościół, przebudowany w
XVII i XVIII w. Po prawej stronie pierwotnie renesansowy kasztel
z 1596 r., przebudowywany potem w stylu barokowym i
klasycystycznym. Pokonujemy niewielkie wzniesienie przed
Bystrzanami (po prawej osiedle cygańskich slumsów), przecinamy
tory kolejowe i wjeżdżamy do miejscowości Spiskie Włochy.
90 km Spiskie Włochy (Spišské Vlachy, 389 m). Osada powstała
w I połowie XIII w. Nazwa jej - tylko w polskiej tradycji "włoska"
- wiąże się z działalnością Walonów z pogranicza Belgii i
Francji, którzy m.in. pracowali na Spiszu przy budowie
wczesnogotyckich kościołów. Od 1317 r. należała do Związku
Spiskich Sasów. W 1412 r. miejscowość weszła w skład zastawu
polskiego. Mijamy po lewej stronie ratusz, wybudowany w XV w. i będący
jedną z najstarszych świeckich budowli gotyckich. Część
budowli służy jako tzw. słowacki mały kościół Panny Marii,
w którym główny ołtarz datowany jest na r. 1500. Duży kościół,
katolicki, usytuowany po prawej stronie naszej drogi, pochodzi z
1242 r. i jest po kościele św. Jakuba w Lewoczy największą
gotycką świątynią na Spiszu. Cennym zabytkiem we wnętrzu
jest gotycka chrzcielnica i krucyfiks z ok. 1520 r. z kręgu
Mistrza Pawła z Lewoczy. Trzecią świątynią, położoną
nieco na uboczu od głównego rynku jest wielki kościół
ewangelicki z 1783 r.
W Spiskich Włochach droga przez miasteczko jest nieco mylna - główna
szosa, do Koszyc skręca w lewo skos obok ratusza, a za
parafialnym kościołem katolickim - w prawo. Nie należy kierować
się w stronę kościoła ewangelickiego i stacji kolejowej.
Oznakowanie dość niejasne!
Po wyjeździe z miasta podążamy wzdłuż płynącego po prawej
stronie Hornadu. Dolina zwęża się, jedziemy wąwozem między
stromymi skałami. Po prawej rozciągają się Rudawy Słowackie
- pasmo, gdzie od wieków wydobywano rudy metali kolorowych i żelaza.
Za wioską Kolinowce przejeżdżamy przez most na Hornadzie i wjeżdżamy
do Krompachów.
97 km Krompachy (379 m). Mimo, że miejscowość pochodzi z XIII
w., śródmieście, przez które przejeżdżamy ma charakter
nowoczesnego miasta przemysłowego. Przeszłość Krompach, co
prawda, także wiąże się z przemysłem - w okolicy już od XII
w. wydobywano złoto, srebro, rudy miedzi i żelaza. Miasto
istnieje od XIII w., jednak szczególnie szybko rozwijało się
od XIX w., kiedy to ulokowano tu wielki państwowy zakład
hutniczy. W centrum miasta, wśród wysokich bloków skręcamy
pod kątem prostym w lewo i wyjeżdżamy pod górę za drogowskazami w
kierunku Koszyc, zostawiając po prawej stronie stare miasto z barokowo-klasycystycznym kościołem
z XVIII w. i neogotyckim z 1883 r. Przedłużeniem drogi w stronę
starego miasta, czyli na południe jest trasa do ośrodka
narciarskiego w odległych o 3 km Plejsach, gdzie jest kolejka
krzesełkowa, kilka wyciągów orczykowych i oświetlony stok
slalomowy, a z uwagi na doskonałe warunki terenowe i klimatyczne,
często urządzane są tu nawet międzynarodowe zawody
narciarskie.
Szosa biegnie tarasem, wzniesionym wysoko nad doliną Hornadu,
wzdłuż którego rozłożyły się dawne osady górnicze. Przez
most odchodzi droga do Klukniawy, a nieco dalej widać
zabudowania wokół Štefanskiej Huty, założonej w 1848 r. dla
produkcji srebra, miedzi i rtęci. W okolicy odkryto także złoża
węgla kamiennego. Dookoła krajobraz bardzo piękny. Jedziemy
wzdłuż wyrzeźbionej przez Hornad doliny, rozgraniczającej leżące
na północy pasmo Czarnej Góry, stanowiącej wschodnie przedłużenie
Braniska od Hnileckich Wierchów, będących częścią Gór Wołowskich.
Hornad po naszej lewej stronie rozszerza się w malownicze
jezioro, należące do zalewowego zespołu Ružin.
108 km Margecany (330 m). Dziś jest to miejscowość
przemysłowa i dość nowocześnie zabudowana, ale początki
osady w tym miejscu sięgają epoki brązu. Pierwsza pisemna
wzmianka pochodzi z 1235 r., a miejscowość ma również górniczą
przeszłość - wydobywano tu rudy srebra i żelaza. Koło kościoła
z 1825 r. skręcamy w prawo i jedziemy wzdłuż jeziora, po czym
mostem na drugą stronę Hnilca i przez kolejną miejscowość
Jaklovce (337 m), dawną osadę górniczą z XIII w. Z tego
samego okresu pochodzi wczesnogotycki kościół, przebudowany w
XIX i XX w. Barokowy kasztel z XVIII w. użytkowany jest dziś
jako restauracja. W Jaklowcach rozwidlenie dróg - w prawo
odchodzi droga do Gelnicy i Mniszka nad Hnilcem, w lewo - do
Koszyc. Skręcamy w lewo i wjeżdżamy w obszar pasma górskiego
Kojszowska Hala. Mijamy starą górniczą osadę Veľký Folkmar
i zaczynamy ostro wznosić się serpentynami pod górę. Dojeżdżamy
do przełęczy i parkingu koło Źródła św. Gerarda, skąd
ostro w dół zjeżdżamy do ośrodka turystyczno-sportowego nad
boczną odnogą zalewu Ružin. Po prawej zespół wyciągów
narciarskich w rejonie Autocampingu Tourist Club. Droga biegnie
dalej doliną rzeki Białej i po chwili dojeżdżamy do kolejnej
miejscowości.
127 km Koszycka Biała (Košická Belá, 380 m). Osada, znana od
XIV w. ma przeszłość górniczą, związaną z okolicznymi
kopalniami miedzi, czynnymi do XIX w. Dziś to przede wszystkim
miejscowość turystyczno-sportowa, stanowiąca zaplecze
wypoczynkowe dla pobliskich Koszyc. W jej obszarze
administracyjnym znajduje się m.in. część zalewu Rużin i położone
nad nim ośrodki wypoczynkowe. Koszycką Białą omijamy z prawej strony nowoczesną obwodnicą, wybudowaną pod koniec lat 90. XX w. Uwaga - ograniczenia szybkości, patrole policji!
Szosa niebawem wchodzi w las i zakosami podnosi się do góry aż
na przełęcz Jahodna. Na samej przełęczy parking, dalej zjazd
stromo w dół. Droga jest wąska, nadal towarzyszą nam
ograniczenia prędkości. W przypadku, gdy trafi się nam jazda
za wolną ciężarówką lub autobusem komunikacji miejskiej -
czeka nas kilka trudnych chwil, jako żywo przypominających jazdę
zakopianką. Mijamy po lewej stronie schronisko "Alpinka",
po chwili pojawia się willowa zabudowa przedmieść. Droga
zmienia się w czteropasmówkę i za drogowskazami kierujemy się
w stronę centrum.
143 km Koszyce* (Košice, 210 m). Ulicą Komenskiego dojeżdżamy
do Starego Miasta i jego pieszej strefy (Pešia Zona). Przecinamy
ulicę Hviezdoslava i tuż przed znakiem zakazu wjazdu (z lewej -
ogromny, nowoczesny dom towarowy) skręcamy w prawo, w ul.
Zbrojniczną. Parking płatny (parkometr) obok budynku policji
miejskiej. Pieszo wracamy na Rynek, usytuowany w obrębie ulicy Głównej
(Hlavná). Obejrzenie samego tylko Starego Miasta, bez zwiedzania
muzeów zajmie nam ok. 2 godzin. Z pewnością nam to nie
wystarczy i do tego miasta, jednego z najpiękniejszych w Europie
Środkowej, będziemy często wracać.
Wyjeżdżamy ul. Zbrojniczą (jeden kierunek ruchu) do Moyzesowej,
gdzie skręcamy w lewo, przejeżdżamy przez tory tramwajowe i za
nimi ponownie w lewo, do ulicy L. Štúra. Kierując się za
drogowskazami na Preszów i Michałowce przejeżdżamy przez most
na Hornadzie i trzymając się prawego pasa dojeżdżamy do
rozwidlenia dróg - w lewo do Preszowa, w prawo do Michałowiec.
Skręcamy w prawo, na kolejnym rozwidleniu - w lewo, w ul. Herliańską,
która wyprowadza nas z miasta (drogowskazy na Košické Olšany,
Michalovce i ukraiński Užhorod). Po lewej, na wzgórzu ogromne
blokowisko. Droga na zakrętach ma sztuczne wyżłobienia,
zmuszające do ograniczenia szybkości. Trasa bardzo uczęszczana!
144 km Košické Oľšany
(202 m), obok których (w lewo) leży miejscowość Rozhanovce,
pod którą 15 czerwca 1312 r. odbyła się słynna bitwa między
wojskami króla Karola Roberta Anjou z buntownikami z rodu Amadejów
i Matusza Csáka, której wynik przesądził o panowaniu
Andegawenów na ziemi węgierskiej. Same Olszany powstały
dopiero w 1944 r. po połączeniu Niżniego i Wyżniego Olčvaru,
miejscowości XIII-wiecznych, częściowo należących do
benedyktynów. Klasycystyczny kościół z 1810 r. stoi na
miejscu dawnego gotyckiego. Przejeżdżamy obok Bidovec i
niebawem mijamy niewielką, ale historyczną miejscowość
Svinica.
Svinica (257 m). Najstarszym zabytkiem wsi jest XIII-wieczny
kościół z zachowanymi do dziś fragmentami romańskimi i
gotyckimi. W XV w. przebudowany w stylu renesansowym, we wnętrzu
polichromia z XIV i XV w. Są tu jeszcze nowoczesny XX-wieczny kościół
rzymsko-katolicki i ewangelicki z 1929 r. Wieś należała do słynnego
rodu Amadejów, potem Perényich. Niewiele zostało w niej starej
zabudowy, bo działania wojenne z 1944 r. znacznie ją uszkodziły.
Krajobraz zmienia się na coraz bardziej górski, nieco
przypominający Bieszczady. Droga wznosi się na Przełęcz
Dargowską (473 m), dzielącą Slańskie Wierchy (na północ) od
Pasma Dargów (Bogota, 856 m), zjeżdżamy w dół serpentynami
do niewielkiej miejscowości Dargov i mijając po prawej stronie
niewielki zalew wodny na potoku Trnávka dojeżdżamy do
miejscowości Sečovce. Jesteśmy już na terenie historycznej
krainy Zemplin.
184 km Sečovce (149 m). Dziś spore (ok. 6 000 mieszkańców) i
dość nowoczesne miasto, wywodzi swą historię z XIII w. - w
1255 r. wspominane jest jako majątek magistra Piotra z rodu Aba.
W XV w. władane przez kasztelanów Jána Jiskry, w 1601 r. odbyło
się tu zgromadzenie szlachty zemplińskiej, które zapoczątkowało
antyhabsburskie i przeciwstawiające się kontrreformacji
powstanie Štefana Bocskaya. Gotycki kościół rzymsko-katolicki
pochodzi z 1494 r., potem był wielokrotnie rozszerzany,
greckokatolicki wzniesiono w 1757 r. i po zniszczeniach wojennych
odbudowano w 1970.
Za Sečovcami jedziemy przez teren zupełnie płaski, rolniczy,
poprzecinany leniwie płynącymi potokami i rzekami. Największą
z nich jest Ondawa, płynąca niemal dokładnie z północy na południe
przez Wschodniosłowacką Równinę Laborecką. Przejeżdżamy przez most na Ondawie.
195 km Trhovište (130 m) - miejscowość, gdzie ślady człowieka sięgają
neolitu, pierwsze stałe osady są z epoki rzymskiej i
wielkomorawskiej, a wioska pochodzi sprzed 1219 r., kiedy już
miała charakter targowy (skąd nazwa). Katolicki kościół barokowo-klasycystyczny
wzniesiono w 1759 r., greckokatolicki, klasycystyczny, w 1818 r.
Droga skręca lekko w prawo i wjeżdżamy do Pozdišoviec .
200 km Pozdišovce (123 m).
Archeologia dowodzi istnienia osady w młodszej epoce brązu,
natomiast pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z
1315 r., kiedy to król Karol Robert podarował ją Michałowi
Akošowi. Była siedzibą dominium i miała charakter twierdzy. W
1365 r. istniał tu nawet zamek. Od początków XV w. Pozdišovce
słyną z wyrobów garncarskich i kaflowych, które do dziś
stanowią główne źródło dochodu ludności. Od 1362 r. istniała
tu szkoła parafialna, protestanckie kolegium działało od 1647,
potem w kontrreformacji powołano tu katolicką akademię
szlachecką, która działała do końca XVIII w. Kościół dziś
ewangelicki, pierwotnie gotycki, w XVIII w. przebudowany w stylu
barokowym. Z 1648 r. pochodzi późno renesansowy kasztel. Cennym
zabytkiem, pochodzącym z tej miejscowości jest także zbiór tańców
i pieśni Anny Szirmay-Keczerowej, powstały w początkach XVIII
w. Mieszkał tu m.in. dramaturg Julius Barč-Ivan i pisarz Jonaš
Zaborski.
Szosa wyprowadza nas z miasteczka w kierunku wschodnim,
przecinamy rzekę Dusza i wjeżdżamy do Michałowiec.
204 km Michałowce* (Michalovce, 114 m). Wjeżdżamy do miasta
przez przejazd kolejowy, gdzie droga rozdziela się - prosto
prowadzi droga do centrum, dokąd najłatwiej jest dojechać ulicą
Marasyka, której przedłużeniem jest ul. Sladkoviča. Tutaj na
rondzie skręcamy w prawo, za drogowskazami na Vyšné Nemecké.
Mając po prawej Park Studencki, skręcamy na Plac 26 Novembra i
parkujemy przy ulicy o tej samej nazwie. Dalej w centrum jest
strefa piesza. Ulicą Gorkiego dochodzimy do Placu Wyzwolicieli (Námestie
osloboditeľov) - dawnego rynku. Powrót samochodem do ronda.
Jedziemy najpierw wzdłuż rzeki Laborec, a potem ul. Jána
Hollego wyjeżdżamy z miasta. Możemy też w ogóle nie wjeżdżać
do centrum, tylko zaraz za przejazdem kolejowym skręcić w prawo
i omijając miasto przemysłowym przedmieściem, dojechać do
mostu na rzece Laborec. Tutaj w prawo odchodzi szosa na Wielkie
Kapuszany, a my jedziemy prosto drogą E-50 do miejscowości Zálužice
(126 m). Wioska wzmiankowana jest już w 1249 r., jako należąca
do dominium Michałowiec. W 1966 r. część miejscowości została
zalana wodami Zemplińskiej Szirawy. W wiosce kościół
klasycystyczny z 1848 r., postawiony na miejscu wcześniejszego,
barokowego z 1788 r., nieco tradycyjnego budownictwa z XIX w.
Szosa zbliża się coraz bardziej do brzegów jeziora Zemplińska
Szirawa*, ale przestrzeń wodna jest niezbyt widoczna. Przejeżdżamy
przez miejscowość Lúčky, skąd w lewo odchodzi droga do położonej
o niespełna 2 km przystani i plaży nad jeziorem. W tej
korzystnej klimatycznie okolicy osadnictwo rozwijało się w
zasadzie bez przerwy od neolitu. Pierwsza wzmianka w dokumentach
o wsi pochodzi z 1336 r. Jedziemy dalej prosto, aż do miejscowości
Závadka (110 m). Osadnictwo pochodzi tu z doby wielkomorawskiej,
wieś sprzed 1418 r. Tu opuszczamy główną drogę i skręcamy w
lewo, za drogowskazem w kierunku Jovsy i Poruby.
Główna droga biegnie dalej na wschód, aż do przejścia
granicznego w miejscowości Vyšné Nemecké, oddalonego stąd
zaledwie o 21 km. Jest to jedyne przejście ze Słowacji na
Ukrainę, bardzo uczęszczane i zatłoczone szczególnie w
kierunku z Ukrainy, gdzie oczekiwanie na przejściu w sezonie
przekracza 24 godziny.
219 km Hnojne (112 m). Miejscowość
wspominana jest w końcu XIV w. jako przynależna do dominium
Michałowce - Jasenov. Osadnictwo pojawiło się już w neolicie,
w IX-X w. istniała tu osada słowiańska. Dziś zabudowa
nowoczesna, kościół neobarokowy z XIX w. Zbliżamy się do
brzegów jeziora i przez dłuższy czas jedziemy wzdłuż jego
wschodnich wałów ochronnych. Tafli wody z samochodu w dalszym
ciągu nie widać. Pojawia się dopiero - i tylko na chwilę -
przed miejscowością Jovsa, do której właśnie dojeżdżamy.
226 km Jovsa (140 m). Uboga wioska z XV-wieczną proweniencją,
niegdyś wchodząca w skład majątków Michałowieckich, obecnie
zyskuje coraz bardziej na znaczeniu jako miejscowość
turystyczna i wypoczynkowa, malowniczo położona między sporym
jeziorem a górami Vihorlatu. Pozostawiamy po prawej stronie
centrum miejscowości z widoczną wieżą klasycystycznego kościoła
greckokatolickiego z 1837 r. i skręcamy w lewo, w kierunku na
Klokočov, Kalužę i - ponownie - Michałowce. Dopiero teraz po naszej lewej
stronie pojawia się w całej okazałości Zemplińska Szirawa* (Zemplinská
Širava) - jedno z największych jezior słowackich. Podobnie jak
w przypadku Jeziora Orawskiego - od którego Szirawa jest tylko
trochę mniejsza - zagospodarowany turystycznie jest tylko jeden
brzeg - w tym przypadku północny. Mijamy miejscowość Kusín
położoną po prawej stronie szosy, po lewej - ośrodek
rekreacyjny Paľkov, usytuowany na terenie rezerwatu ptactwa
wodnego, niebawem dojeżdżamy do miejscowości Klokočov
z położonym tuż przy brzegu autocampingiem.
231 km Klokočov (121 m). Wyposażenie campingu sporo odbiega jeszcze od standardów europejskich, ceny
umiarkowane. Brzeg w tym miejscu dość zanieczyszczony, z powodu
dominujących wiatrów zachodnich i południowych, przynoszących
brudy w tę część jeziora. Wioska pochodzi z połowy XIV w.,
należała do dominium Michałowce. Rzymsko-katolicki barokowy kościół
pochodzi z 1752 r.
Znacznie lepiej wykorzystane są tereny położonej dalej na zachód
miejscowości Kaluža, a także usytuowanej opodal Niedźwiedziej
Góry, położonej na półwyspie, wcinającym się w obręb
jeziora.
Kałuża Kaluža (120 m). To największy ośrodek rekreacyjny nad Zemplińską
Szirawą. Wieś, założona jeszcze w XII w., prawdopodobnie
przez węglarzy, wyrabiających w pobliskich lasach węgiel
drzewny. Pierwsza wzmianka w dokumentach jednak pochodzi dopiero
z 1336 r. Obecnie jest to szybko rosnące centrum sportów
wodnych i wypoczynku, z dużą liczbą ośrodków zakładowych (przeważnie
dostępnych też w wolnej akwizycji), osad domków campingowych,
pól namiotowych i karawaningowych, a także z liczącą ok. 300
łóżek bazą kwater prywatnych.
Od Kałuży szosa zmienia się na czteropasmówkę, a po minięciu
półwyspu Niedźwiedzia Góra wspina się nieco na zbocza góry
Senderov (310 m) i pozostawiając po lewej stronie ośrodek Hôrka,
oddala się nieco od jeziora. Przejeżdżamy przez Winiański
Potok i dojeżdżamy do skrzyżowania dróg. W prawo odchodzi
podrzędna szosa do dużej miejscowości Vinné i ośrodka
turystycznego nad Winiańskim Jeziorem, w lewo - do bliskich już
Michałowiec. Skręcamy w lewo i znów zbliżamy się do brzegów
Zemplińskiej Szirawy. Mijamy kolejny autocamping i ostatnią już
na tej trasie miejscowość rekreacyjną nad jeziorem - Białą Górę.
Zatoczywszy koło wokół Zemplińskiej Szirawy, dojeżdżamy z
powrotem do Michałowiec.
242 km Michałowce* (Michalovce). Mijamy dzielnicę Stráňany i
nie zwracając uwagi na drogowskaz, kierujący nas podrzędną
drogą do stanowiącej nasz kolejny cel miejscowości Stražské,
przejeżdżamy przez most na rzece Laborec, mijamy duży browar (z
prawej strony) i dopiero na rondzie skręcamy w ulicę
Hviezdoslava, w kierunku na Stražské i Humenné. Jedziemy
odkrytym i płaskim terenem, mijając kolejne przedmieścia Michałowiec,
w górę Laborca, prawie dokładnie na północ. Zwalniamy w
miejscowości Nacina Ves, rozłożonej wzdłuż szosy, wywodzącej
swą historię z XIII w., z gotyckim kościołem z 1443 r., dziś
w kształcie barokowym z 1742 r. Po chwili dojeżdżamy do niewielkiego
miasteczka.
257 km Stražské - osada, zasiedlona jeszcze w paleolicie,
już w VIII w. mająca ludność słowiańską. W dokumentach
wspominana jest po raz pierwszy w 1337 r. jako część majątku
Michałowieckiego. Należała m.in. do Drugethów, Rákóczych,
Szirmayów i Okolicsányich. Pełniła funkcję strażniczą na
handlowym trakcie z Węgier do Polski - stąd nazwa. Obecnie jest
siedzibą fabryki chemicznej Chemko. Najcenniejszymi zabytkami
miejscowości są klasycystyczne kościoły greckokatolicki z
1794 i rzymsko-katolicki z 1840 r. oraz kasztel z 1901 r.,
otoczony parkiem, stanowiącym rezerwat przyrody.
Nasza droga łukiem omija niewielkie pasmo Humenskich Wierchów (najwyższy
szczyt - Krivoštianka, 549 m) i podąża dalej równolegle do
koryta Laborca. Mijamy miejscowość Brekov (143 m), założoną
w początkach XIV w. w okolicy istniejącego już wcześniej
zamku strażniczego na drodze do Polski. Twierdza należała do
rodu Petényich, od 1317 r. - do Drugethów. Ruiny budowli rozciągają
się po lewej stronie drogi. W 1466 r. na polach pod zamkiem
rozegrała się bitwa między wojskami króla Macieja Korwina i
oddziałami polskimi, dążącymi do osadzenia na tronie królewicza
Kazimierza. W 1558 r. zamek został zburzony, w 1575 r.
odbudowano go i umocniono, w 1624 r. zajęli go powstańcy Gabora
Bethlena, w 1644 zniszczyły go wojska Rákóczego, a z końcem
XVII w. ostatecznie popadł w ruinę. We wsi znajduje się
barokowy kościół z 1742 r.
Zabudowa powoli gęstnieje i po chwili mijamy granicę miasta
Humenne. Wśród nowoczesnych, standardowych bloków, zakładów
przemysłowych i zabudowy wojskowej zbliżamy się do centrum.
267 km Humenné* (156 m). Wjeżdżamy do centrum miasta ulicą
Pokoju, której przedłużeniem jest ul. Gorkiego. Tutaj
parkujemy - albo po prawej stronie koło domu towarowego, albo po
lewej, przed wejściem do parku. Centrum i strefa piesza obejmują
Plac Wolności i tym razem w zasadzie są pozbawione zabytków.
Warto zwiedzić park i położony w nim kasztel, stanowiący
obecnie siedzibę muzeum krajoznawczego. Obok wejścia do parku
stoi Pomnik Wdzięczności, trochę przemontowany, a na nim
interesujący napis: Wolność przyniesiona jest cenna, ale wolność
wywalczona jest o wiele droższa. Na pobyt w Humennem można
przeznaczyć ok. godziny.
Wyjeżdżamy z miasta z powrotem tą samą drogą, którą
przyjechaliśmy (drogowskazy na Vranov, Prešov i Stražské).
Za dużą stacją benzynową rozwidlenie dróg - w lewo szosa
powraca do Strażskich, my kierujemy się prosto w stronę
Vranowa (Vranov nad Topľou). Krajobraz pagórkowaty, rolniczy.
Przejeżdżamy przez kolejną Zavadkę (152 m) - niewielką XVI-wieczną
wioskę z klasycystycznym kościołem katolickim z 1770 r., jak
wszystkie miejscowości w okolicy należącą ongi do dominium
Humenne. Szosa skręca w prawo, potem w lewo i wjeżdżamy do
Topoľovki (157 m). Tutaj także archeologia udowodniła
istnienie osadnictwa już od paleolitu, ale najstarsza wzmianka o
wsi pochodzi z 1479 r. Z dwóch istniejących kościołów,
starszy jest barokowy kościół greckokatolicki, z 1781 r.
Jedziemy wzdłuż rzeczki Ondawka. Przejeżdżamy przez
niewielkie XV-wieczne Hudcovce, a następnie przez miejscowość
Tovarnianska Polianka, wzmiankowaną już w 1335 r. Centrum wsi z
lewej strony, widzimy wieże dwóch kościołów - rzymsko-katolickiego
i greckokatolickiego (ten ostatni z 1784 r.), co dowodzi wielkiej
tolerancji religijnej i przywiązania do tradycji w wiosce, liczącej
ok. 200 mieszkańców. Droga skręca w prawo i wjeżdżamy do
miasteczka Tovarné. Osada wzmiankowana od 1479 r., należała do
dominium Humenne. W 1778 r. zniszczona przez trzęsienie ziemi, w
1945 r. - spalona przez wycofujących się Niemców.
Klasycystyczny kościół rzymsko-katolicki pochodzi z 1794 r.,
zaś pozostałości kasztelu z 1832 r. Za miejscowością
przecinamy skrzyżowanie z drogą do Nižniego Hrabovca i Košarovec,
mijamy most na Ondawie i opuszczając drogę do Vranowa przy
ruinach XIV-wiecznego zamku w Čičavie skręcamy w prawo, w
kierunku na Świdnik i Małą Domaszę. Jedziemy krętą, ciemną
drogą w tunelu z drzew, wspinając się po zboczu góry Inovec (322
m).
Podążamy w górę rzeki Ondawa, mijamy miejscowość Benkovce i dojeżdżamy do niewielkiego jeziora retencyjnego.
289 km Mała Domasza (Malá Domaša, 140 m). Po lewej
zbiornik retencyjny, należący do systemu wodnego jeziora Wielka
Domasza*. Wieś wspominana jest już w 1317 r., barokowy kościół
rzymsko-katolicki pochodzi z 1742 r. Obecnie Mała Domasza jest
jednym z ośrodków rekreacyjnych nad zalewem na Ondawie. Długi
na 15 km akwen pokazuje się i chowa między wzgórzami, licznie
rozłożone nad jego brzegami ośrodki nie mącą harmonii
przyrody. Jedziemy granicą dwóch krajobrazów - z prawej nieco
przypominający Ukrainę.
Od mniej więcej połowy długości jeziora wjeżdżamy na teren
pagórkowaty.
300 km Nová
Kelča (215 m),- największy ośrodek wypoczynkowy nad Wielką Domaszą, usytuowany na malowniczym półwyspie, wcinającym
się w wody jeziora. Miejscowość powstała po zatopieniu w 1965
r. wsi Kelča i Veľka Domaša. Obecnie jest tu duży parking,
autocamping, wiele kwater prywatnych. Nasza droga na chwilę
oddala się od jeziora, którego taflę przysłania nam wzgórze
Čopanka (310 m). Przejeżdżamy przez zwężenie między nią a
górą Kamenec (302 m), znów jedziemy bezpośrednio nad brzegami
jeziora. Ostatnią na naszej trasie miejscowością wypoczynkową
nad Wielką Domaszą są Turany nad Ondavou (172 m) - XVI-wieczna
wioska, należąca wówczas do dominium w Stropkowie, dziś żyjąca
z turystyki i sportów wodnych. Za Turanami w lewo odchodzi droga
do Kručowa i dalej - do Giraltoviec i Preszowa. My jednak
jedziemy prosto, w górę rzeki Ondawy. Mijamy wioskę Miňovce,
istniejącą co najmniej od I połowy XV w., jako część majątku
dominium w Stropkowie. Zabudowa dość nowoczesna, po prawej
stronie drogi klasycystyczny kościół greckokatolicki z 1838 r.
Podobny rodowód ma następna miejscowość - Breznica, z tą różnicą,
że tutejszy kościół, barokowo-klasycystyczny z 1763 r., jest
świątynią rzymsko-katolicką. Wyjeżdżamy na odkryty teren i
po chwili mijamy tablicę, informującą o wjeździe do Stropkowa.
321 km Stropkov* (202 m). Przez dzielnicę Sitník, wśród gęstniejącej
zabudowy dojeżdżamy do centrum. Mijamy po lewej stronie
zabytkowy kasztel z pięknym parkiem, po prawej dwa kościoły i
dojeżdżamy do rozstaju dróg: w prawo odchodzi szosa do Międzylaborców,
w lewo skos - do Świdnika. Pojawia się też po raz pierwszy
informacja, że droga nr 557 prowadzi do przejścia granicznego
na Przełęczy Dukielskiej. Tam właśnie się kierujemy.
Pierwszą miejscowością za Stropkowem jest odległy tylko o
niespełna 2 km Tisinec - XIV-wieczna wioska, która należała
ongiś do dominium Makowickiego, a zatem opuszczamy teren
geograficzno-historycznej krainy Zemplin i wjeżdżamy w obszar
Szarisza. Jedziemy dalej w górę Ondawy, teraz przez miejscowość
Duplín, o historii podobnej do Tisińca. Nawet kościoły w obu
wsiach pochodzą z tego samego okresu - II połowy XIX w. Dojeżdżamy
do skrzyżowania z drogą z Giraltowiec i Preszowa i razem z nią
skręcamy w prawo, w kierunku na Świdnik.
330 km Stročín (213 m) - miejscowość historyczna,
wspominana już w 1317 r., ale istniejąca już wcześniej. W
XIII i XIV w. była ośrodkiem dominium należącego do magistra
Mikča, a w 1379 r. została włączona do majątków Makowicy.
Pamiątką tamtych czasów jest rzymsko-katolicki gotycki kościół,
przebudowany ok. 1700 r. w stylu barokowym. Droga wznosi się na
przełęcz między wzgórzami Kaštelik (328 m) i Osy (500 m),
jedzie wąską doliną pomiędzy nimi i po chwili wyprowadza nas
na odkrytą przestrzeń. Przed nami ostatnie duże miasto na
naszej trasie - Świdnik.
334 km Świdnik* (Svidník, 220 m). Wjeżdżamy do miasta od południowego-wschodu,
szeroką, czteropasmową aleją. Najpierw mijamy ładne
jednorodzinne domki z kolorowymi ogródkami, w centrum
budownictwo nowoczesne, osiedla mieszkaniowe składające się
niekiedy z siedmiopiętrowych wieżowców. Droga rozwidla się -
prosto idzie szosa do Zborowa, w prawo skręca trasa do przejścia
granicznego w miejscowości Wyżni Komarnik. Jedziemy przez
miasto szeroką ulicą, mijając po lewej stronie XVIII-wieczny
kasztel, w którym obecnie mieści się galeria sztuki, po prawej
- osiedle wieżowców z doskonale widoczną z naszej drogi
nowoczesną, budowaną ostatnich latach XX w. niewielką cerkwią.
Droga E-371 za Świdnikiem skręca w prawo, potem znów w lewo i
doprowadza nas do sporej miejscowości Ladomirová.
340 km Ladomirová (263 m). Wieś
założona w początkach XV w., należała do dominium Makowica,
a w XVIII-XIX w. do rodziny Ladomirskich. Po I wojnie światowej
osiedli tu rusińscy prawosławni zakonnicy, którzy wybudowali w
latach międzywojennych cerkiew. Cennym zabytkiem jest też
drewniany kościół greckokatolicki z 1742 r. Jedziemy nadal w górę
rzeki Ladomirki, dolina między górą Timofejka (435 m) z lewej
strony, a Pacutową (650 m) z prawej. Mijamy wieś Hunkovce (310
m), osadzoną w I połowie XVI w., z zabytkowym drewnianym
greckokatolickim kościołem Panny Marii i wjeżdżamy w obszar
strefy ochrony przyrody Wschodnich Karpat. Teren podnosi się
stopniowo, szosa jest coraz bardziej zatłoczona. Zbliżamy się
do przejścia granicznego na Przełęczy Dukielskiej - jednego z
najbardziej uczęszczanych na granicy polsko-słowackiej,
wykorzystywanego w ruchu osobowym i towarowym. Tędy właśnie
przebiega najkrótsza droga, łącząca wschodnią Polskę, a
nawet Warszawę ze Słowacją, Węgrami i Bałkanami.
Mijamy wioskę Nižný Komárnik (370 m), dokumentowaną od XVII
w. Tutaj także jest drewniany kościół greckokatolicki z XVIII
w. Droga podnosi się nadal, mijamy lewym skrajem graniczną
miejscowość Vyšný Komárnik (441 m) i dojeżdżamy do przejścia
granicznego. Po lewej stronie - pomnik Armii Czechosłowackiej,
po prawej - wieża widokowa, w okolicy porozstawiane czołgi,
działa, widać resztki okopów.
354 km Przełęcz Dukielska (Dukliansky priesmyk, 502 m). Całodobowe
drogowe przejście graniczne do Polski, określane jako przejście
Barwinek - Wyżni Komarnik. Otwarte dla obywateli wszystkich krajów.
Stąd w dół do Dukli i dalej do Krosna lub Rzeszowa, do Jasła
i Tarnowa, albo do Gorlic i Nowego Sącza.