TRASY SAMOCHODOWE
Trasa
14. Piwniczna - Stara Lubowla - Sabinów - Szarisz - Preszów -
Bardiejów - Becherów - Konieczna
Trasa przez północny Spisz i prawie cały Szarisz, raczej nizinna i niezbyt długa - ale tylko po terenie Słowacji. Do planowania drogi należy dołożyć jeszcze spory kęs drogi po Polsce. W planie - zwiedzanie starej (Wielki Szarisz) i nowej (Preszów) stolicy regionu Szarisza, a także "słowackiej Krynicy" - Bardiejowa. Planując podróż, powinniśmy wziąć pod uwagę, że jedziemy przez teren, słynący z pięknych krajobrazów i... produkcji słynnego piwa. W Wielkim Szariszu możliwość zwiedzenia ruin średniowiecznego zamku. Tereny przygraniczne dość puste i malownicze.
Trasą 12 dojeżdżamy do Lipanów.
54 km Lipaný. W centrum za kościołem skręcamy w lewo, za
drogowskazem w kierunku Preszowa. Szosa biegnie prosto, obniżając
się stopniowo, wzdłuż niecki Międzygórza Spisko-Szariskiego.
60 km Czerwienica (Červenica, 360 m) - niewielka, ale
historyczna, XII-wieczna miejscowość, wspominana już w 1278
r. jako osada strażnicza. Od końca XIII w. wchodziła w skład
majątku Kamienica, potem należała do różnych prywatnych właścicieli.
Po lewej stronie mijamy gotycki kościół z XIII w. z renesansową
attyką z 1600 r. i barokowym wnętrzem. Po prawej - mocno
zniszczony renesansowy kasztel z dwiema wieżami z 1600 r. Prawie
bezpośrednio do Czerwienicy przylega kolejna, większa już
miejscowość Pečovská Nová Ves (348 m). W okolicy odnaleziono
ślady osadnictwa od czasów paleolitu. Miejscowość należała
m.in. do rodu Mikčów, potem Cudarów, Pérenyich i rodziny Péchy.
Mijamy renesansowy kościół katolicki z II połowy XVI w. z
wystrojem barokowym z XVIII w. oraz zespół czterech kaszteli z
XVII-XVIII w.
Zabudowa gęstnieje, pojawiają się nowoczesne zakłady przemysłowe
i po chwili wjeżdżamy do Sabinowa.
65 km Sabinów* (Sabinov, 324 m). Szosa nr 68 stanowi główną oś
miasta, którego centrum utworzyło się wokół rynku,
usytuowanego wzdłuż drogi, na typowym dla tej części kraju
soczewkowatym placu. W jego środku znajduje się zabytkowy kościół
katolicki i budynek liceum. Starówka kryje się po prawej
stronie szosy - w pejzażu dawnego średniowiecznego miasta
dominują dziś brzydkie, standardowe bloki mieszkalne i duże
zakłady przemysłowe. Parking przy rynku po prawej stronie lub
przy którymś z bloków po lewej.
Wyjeżdżamy z miasta przez dzielnicę Orkucany, cały czas podążając
wzdłuż głównej drogi. W jej osi dokładnie widać regularne,
piramidalne wzgórze (570 m), pokryte lasem ze sztucznie
zrobionym plateau, na którym wśród drzew kryją się ruiny
wielkiej budowli. To Zamek Szaryski* - dawna siedziba władz tego
regionu. Jeszcze lepiej widać go z następnej miejscowości.
70 km Szaryskie Michalany (Šarišské Michaľany, 313 m). Wieś powstała
w XII w. wokół istniejącego od XI stulecia kościółka Św.
Michała, będącego ośrodkiem dla sąsiednich, wcześniej założonych
osad. Należała początkowo do dominium Zamku Szaryskiego, a od
XV w. do zmieniających się prywatnych właścicieli. W latach
50. XX w. wybudowano tu zakład farmaceutyczny "Imuna",
w którym pracuje większość mieszkańców miejscowości i
okolicy. Znaczny rozgłos zdobył tutejszy teatr amatorski, który
jest organizatorem biennale teatralnego "Zborowiańskie
Michalany" - festiwalu, organizowanego na cześć
dramatopisarza Juliusa Zboroviana (1921-74), który tu właśnie
się urodził i wychował. Obecny kościół, barokowy, pochodzi
z 1785 r. Jest tu także renesansowy kasztel z 1785 r., obecnie z
wystrojem barokowym.
Jedziemy dalej na wschód otwartym terenem, cały czas mając po
prawej stronie Szaryską Zamkową Górę, na której szczycie w gęstych
zaroślach giną ruiny zamku. Podgrodziem dawnego zamku jest
miejscowość Wielki Szarisz.
Wielki Szarisz* (Veľki Šariš, 269 m) - dziś
siedziba wielkich zakładów agrochemicznych i młyna, a także słynnego
browaru, usytuowanego na północnym skraju osady, tuż przy
szosie. Wjazd do centrum zaraz za browarem w prawo od głównej
szosy.
W samym miasteczku nie widać ruin zamku, jedynie imponujące wzgórze.
Dojście żółtym szlakiem za rynkiem w prawo do dawnego parku,
który trzeba obejść z lewej strony, za parkingiem - w prawo,
potem serpentynami na wierzchołek. Trasa 45-minutowa, wejście
przez dawną północną bramę.
Po powrocie do głównej szosy jedziemy nadal wzdłuż rzeki
Torysa i po chwili wjeżdżamy do przedmieść Preszowa. Pojawiają
się charakterystyczne żółte latarnie uliczne, mijamy po lewej
stronie pętlę trolejbusową i czteropasmową ulicą Sabinowską
dojeżdżamy do głównego skrzyżowania dróg przy hotelu "Šariš".
Przy samym hotelu parking strzeżony i płatny, oszczędni mogą
postawić auto kilkadziesiąt metrów bliżej, na niestrzeżonym
i bezpłatnym parkingu koło centrum handlowego przy tej samej
ulicy.
90 km Preszów* (Prešov, 250 m). Będziemy zwiedzać teraz
trzecie co do wielkości miasto Słowacji (przeszło 92 tys.
mieszkańców). Centrum znajduje się w rynku, wokół którego
biegnie ulica Główna. W środku usytuowane są Kościół św.
Trójcy i kolegium ewangelickie, rzymsko-katolicki kościół św.
Mikołaja i stara szkoła miejska, a także piękne korso
kwiatowe. Główny ciąg ulicy zamyka greckokatolicka katedra św.
Jana Chrzciciela. Prawe (zachodnie) ramię ulicy Głównej
stanowi strefę pieszą, wschodnią stroną jeżdżą samochody i
trolejbusowa komunikacja miejska. Spacer warto odbyć od hotelu
"Šariš", obok przedwojennego Banku Bosaka i starej
synagogi, przez centralną część ulicy Głównej (nie
zaniedbując wstąpić do Muzeum Win przy rogu ul. Floriańskiej!)
aż do położonego u jej południowego końca Hotelu "Dukla"
i nowoczesnego budynku Teatru imienia Jonaša Zaborskiego i z
powrotem, po wschodniej stronie, koło kilku księgarń i pięknego
Pałacu Rákóczego, gdzie mieści się doskonale urządzone i
ciekawe Muzeum Krajoznawcze. Pobyt w Preszowie zapewne zabierze
nam około 3 godzin.
Sprzed hotelu "Šariš" odchodzi - w przedłużeniu ul.
Lewockiej - droga do Lewoczy i Popradu przez Branisko (E 50). W
przeciwną stronę - najpierw na wschód, potem na południe
prowadzi autostrada do Koszyc.
Wyjeżdżamy z centralnego skrzyżowania koło hotelu "Šariš"
na wschód, za drogowskazami w kierunku Vranowa i Bardiejowa, a
lokalnie - na Kapušany. Trzymając się środkowego pasa przejeżdżamy
przez podmiejskie osiedla Lubotice (z XVIII-wiecznym kasztelem) i
Nižnią Šebastową. Ta ostatnia to XIII-wieczna miejscowość z
barokowym, XVI-wiecznym klasztorem i kościołem franciszkanów
oraz renesansowym kasztelem, również z XVII w. Obydwa zabytkowe
kompleksy (po naszej prawej stronie) łączy piękna aleja lipowa,
będąca zabytkiem przyrody. Jedziemy dalej prostą w tym miejscu,
bardzo uczęszczaną drogą i dojeżdżając do miejscowości
Kapušany (275 m) ustawiamy się na lewym pasie. Na rozwidleniu
dróg skręcamy w lewo, w kierunku na Bardiejów (prosto prowadzi
E 371 do Vranowa). Koło klasycystycznego kościoła z 1799 r.
skręcamy w prawo i podążamy drogą nr 545. Po lewej stronie
doskonale widoczne ruiny Kapuszańskiego Zamku, wybudowanego ok.
1270 r. na miejscu jeszcze starszej twierdzy, z przeznaczeniem na
obronę granic państwa węgierskiego. Zamek był mocno
uszkodzony w początkach XIV w. w czasie walk Amadejów z królem
Karolem Robertem, odbudowany w latach 1410-20 w stylu gotyckim
przez rodzinę Kapych z Koprzywnicy. W 1709 r. zniszczony przez
wojska Rákóczego, w 1715 z rozkazu cesarza zburzony. Same Kapušany
powstały w początkach XII w. jako osada strażnicza na skrzyżowaniu
dróg.
Skręcamy w lewo i po chwili wjeżdżamy do miejscowości Tulčík.
105 km Tulčík
(286 m). Stara osada, wywodząca się z czasów prehistorycznych,
jako wieś rozwijała się od XI w., notowana od 1248 r. jako
należąca do dominium Zamku Szaryskiego. Od XV w. należała do
Zamku Kapuszany. Dawny gotycki kościół, który mijamy po lewej
stronie, podobnie jak kasztel z ciekawą sztukaterią mają XVIII-wieczny
wystrój.
Od Tulčika już jedziemy przez obszar Beskidów, przecinając
Beskidzkie Przedgórze. Kolejna wieś, Demjata (291 m), to także
stara słowiańska osada, wywodząca się prawdopodobnie z X w.
Po lewej stronie barokowy kościółek z 1774 r. z XX-wieczną
wieżą i dwa kasztele, z XVI i XVII w. Jedziemy teraz w górę
rzeki Sekčov, już przez teren Ondawskiej Wierchowiny. Tutaj
mijamy sporą wieś Raslavice (317 m), powstałą w latach 70. XX
w. z połączenia Niżnich i Wyżnich Raslawic. Obydwie miejscowości
z szacowną historią, wywodzącą się z XII w. Po prawej, w Niżnich
Raslawicach, wznosi się zabytkowy romański kościół z XIII w.
i barokowy XVIII-wieczny kasztel.
Nieco młodsze są kolejne wioski, które mijamy dalej na naszej
drodze - XIII-wieczne Kobyly (374 m), w XVI w. należące do późniejszego
króla Jána Zápolyi, oraz Kľušov (328 m), z XIV w. Droga
wchodzi w wąską dolinę między liczącymi ponad 500 m npm. wzgórzami
Bania i Hanczov i wśród gęstniejącej zabudowy wjeżdżamy do
Bardiejowa.
132 km Bardiejów* (Bardejov, 271 m). Wygląd przedmieść nie wskazuje na to, że
oto przed nami jedno z najładniejszych i bardziej historycznych miast północnej
Słowacji. Standardowa zabudowa, fabryki, bloki - wszystko to
zostawiamy za sobą w momencie, gdy tylko wjedziemy na teren starówki.
Za drogowskazem w stronę centrum dojeżdżamy do ul. Rhodego i
zatrzymujemy samochód na parkingu pod murami miejskimi (parkometr!).
Dalej po centrum trzeba poruszać się pieszo.
Dominującym wrażeniem, po wejściu na bardiejowski rynek, jest
kolor. Naturalnie, dobrze jest przyjechać tam w piękny, słoneczny
dzień - wtedy dopiero pełnym blaskiem pysznią się mieszczańskie,
renesansowe kamieniczki, które polskiemu turyście jako żywo
muszą przypominać rynek w Kazimierzu nad Wisłą. Na środku
budyneczek ratusza, mały w porównaniu z bazyliką Świętego
Idziego, dominującą na północno-wschodnim krańcu placu.
Przed ratuszem latem rozstawiana jest scena i kilka rzędów
krzeseł: odbywają się tam koncerty i występy teatralne. Na
niewielkim placu zawsze jest sporo turystów, głównie polskich
i niemieckich. Najwięcej czasu zajmie nam zwiedzenie zabytkowego
kościoła św. Idziego oraz kilku oddziałów Szaryskiego Muzeum.
Turyści szczególnie chętnie odwiedzają Muzeum Ikon, na rogu
ul. Rhodego i Rynku.
Wyjeżdżamy z powrotem ul. Rhodego i skręcając w lewo (ulicą
F.Kraľa lub Šiancovą) podążamy za drogowskazami, prowadzącymi
początkowo na Świdnik (Svidnik). Po prawej stronie piękny
widok na kościół Kalwarii położony na wysokim wzgórzu za
rzeką Šibská voda i torami kolejowymi. Jedziemy ulicą Słowacką,
przez teren, gdzie znajdowały się najstarsze osady słowiańskie
Bardiejowa. Mijamy most na rzece Topľa i skręcając lekko w
prawo wyjeżdżamy z miasta. Po chwili w lewo odchodzi droga do
renomowanego uzdrowiska Bardiejowskie Kąpiele* (Bardejovské kúpele).
Teren powoli podnosi się. Jedziemy w górę rzeki Kamieniec,
przez niewielką wieś - ulicówkę Długa Łąka (Dlha Lúka,
293 m), pochodzącą z XIV w., administracyjnie należącą do
Bardiejowa. Po prawej stronie klasycystyczny kościół z 1826 r.
Wjeżdżamy w wąską dolinę pomiędzy Stebnicką Magurą (900 m)
z lewej a Jedlinš (629 m) z prawej strony i po chwili mijamy po prawej
stronie wyniosłe ruiny Zborowskiego Zamku (Zborovský hrad),
nazywanego też Zamkiem Makowickim. Wybudowany na początku XIV w.
w miejscu dawniejszej słowiańskiej osady, służył jako strażnica
warowna przy drodze, łączącej Węgry z Polską. W czasie XVII-wiecznych
zamieszek przechodził z rąk do rąk, był m.in. obsadzony przez
powstańców Thőkőlego, a po stłumieniu powstania został w
1683 r. zburzony przez wojska cesarskie. Dziś same ruiny i
otaczający je kompleks leśny stanowią rezerwat przyrody.
142 km Zborov (335 m), Miejscowość wchodziła w skład dominium
zamkowego i razem z nim jest wzmiankowana już w 1355 r. Po
prawej stronie mijamy kościół z XIV w., którego gotyckie
kształty zatarły już przebudowy renesansowa i barokowa. W
okolicy wielki cmentarz ofiar I wojny światowej upamiętnia bitwę
z 1914 r. między wojskami rosyjskimi i austro-węgierskimi. Wokół
ruin XVI-wiecznego, renesansowego kasztelu resztki parku z ponad
100-letnimi lipami.
W centrum wsi droga rozwidla się - w prawo odchodzi szosa 77
prowadząca do Świdnika, w lewo skos - szosa 545 do Becherowa i
przejścia granicznego do Polski. Jedziemy za drogowskazami
wskazującymi drogę do Polski. Trasa, wznosząc się coraz
bardziej wiedzie odkrytym terenem Zborowskiej Kotliny. Za osadą
Chmeľova w lewo prowadzi podrzędna droga do ośrodka
narciarskiego w Regetówce. My jednak jedziemy prosto.
149 km Becherów (Becherov, 418 m). XV-wieczna wioska,
pustoszona kilkakrotnie przez wojska polskie, dla których
stanowiła pierwszy punkt na ziemi węgierskiej po przekroczeniu
granicy, w czasie pierwszej wojny światowej także była
miejscem ciężkich walk. We wsi klasycystyczny kościół z 1847
r. Obecnie w coraz większym stopniu nastawiona na turystykę,
związaną zarówno z okolicznymi terenami narciarskimi
zjazdowymi (Regetówka) i turystycznymi, jak i w związku z
nasilającym się transgranicznym ruchem samochodowym.
Podjeżdżamy coraz wyżej pustym terenem, aż do granicy.
151 km Przełęcz Dujawa (sedlo Dujava, 553 m) - Przejście
graniczne Becherów-Konieczna. Przejście całodobowe, dostępne
dla obywateli całego świata, oddane do użytku w 1994 r.
Stąd przez Gorlice do Jasła, Rzeszowa i Mielca lub przez Uście
Gorlickie i Grybów do Nowego Sącza.