Lidia Długołęcka
Maciej Pinkwart

MUZYKA I TATRY

CHÓRY

Tradycję niemal równie długą, jak organizacje muzyczne, mają w Zakopałem chóry. Wspominano już wyżej, że pierwsze kółko śpiewacze prowadziła przy Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół" Maria Witkiewiczowa w latach 90. ubiegłego wieku. Z początkiem wieku XX działalność chóralna rozwija się coraz żywiej. W 1902 r. Józef Hottowy organizuje chór przy Stowarzyszeniu Rzemieślników „Gwiazda". W 1908 r. sekcja chóralna powstaje przy Związku Górali, działa też chór przy Szkole Przemysłu Drzewnego. Ten właśnie zespół dał się poznać bliżej w dniu 8 lutego 1910 r., kiedy to w pierwszą rocznicę tragicznej śmierci Mieczysława Karłowicza pod Małym Kościelcem odbyły się uroczystości dla uczczenia wielkiego muzyka. Wieczorem wokół kamienia pamiątkowego zebrał się chór chłopców ze szkoły snycerskiej, by odśpiewać kantatę, specjalnie na tę okoliczność napisaną przez Stanisława Hirszla, a następnie pieśń Karłowicza Skąd pierwsze gwiazdy ...

Przed I wojną światową, w nowo otwartym gimnazjum zakopiańskim zakłada chór wielki meloman, a zarazem klasyk - prof. Józef Bielawa. On to właśnie będzie patronował działaniom muzycznym tej szkoły przez następne dwudziestolecie.

W 1915 r. osiada w Zakopanem i rozpoczyna pracę jako organista w kościele parafialnym Józef Mistrzyk. Ten wirtuoz organowy, chórmistrz i doskonały organizator już w 1924 r. zakłada pierwszy męski chór w Zakopanem. Zespół zadebiutował 7 grudnia 1924 r. na wieczorze w „Morskim Oku", poświęconym uczczeniu pamięci Henryka Sienkiewicza, a zorganizowanym staraniem Narodowej Organizacji Kobiet i Towarzystwa Szkoły Ludowej.

Potem przez kilka lat chór istnieje i działa w tej właśnie postaci, aż wreszcie w 1928 r. Józef Mistrzyk, przy współudziale Józefa Bielawy, Wojciecha Krzeptowskiego i Tadeusza Mischke zakłada Towarzystwo Śpiewacze „Echo Tatrzańskie". 11 kwietnia 1929 r. odbyło się pierwsze walne zebranie Towarzystwa, prowadzone przez J. Bielawę, na którym dokonano wyboru pierwszego zarządu. Przewodniczącym został ksiądz Jan Mazanek, a w skład prezydium weszli jeszcze Władysław Kowalski, Józef Bielawa i Mieczysław Łodziak. Dyrygentem pozostał Józef Mistrzyk.

Już w pierwszym roku swego istnienia Towarzystwo Śpiewacze mogło poszczycić się wykonaniem Widm Stanisława Moniuszki (z solistą Romanem Gabryszewskim), mszy Bartłomieja Pękiela i wielu pieśni podhalańskich, niekiedy specjalnie dla „Echa" opracowywanych przez Bolesława Wallek-Walewskiego, Adolfa Chybińskiego i Jana Pasierba.

Pierwszymi członkami honorowymi „Echa Tatrzańskiego" zostali dr Tadeusz Mischke, prof. dr Adolf Chybiński i Bolesław Wallek-Walewski.

Jubileusz 25-lecia pracy artystycznej tego ostatniego uroczyście obchodzony 8 grudnia 1929 r. w nowej sali „Sokoła" przyniósł m.in. prawykonanie specjalnie dla „Echa" napisanej kantaty Walewskiego Jak Jasiek Mosiężny nie mógł znaleźć szczęścia, w której partie głosu recytującego wykonywali Wojciech Gąsienica i Stefan Radkiewicz.

Od 1929 r. „Echo Tatrzańskie", związane osobą dyrygenta z kościołem parafialnym, a poprzez wielu działaczy (głównie działaczek) ze Związkiem Górali, uczestniczyło w niemal wszystkich ogólnomiejskich uroczystościach, akademiach i wieczornicach góralskich, dawało też własne koncerty w Zakopanem i poza nim. Dużym sukcesem chóru była ogólnopolska transmisja radiowa jego koncertu na zakończenie narciarskich mistrzostw świata FIS, kiedy to przed mikrofonami Polskiego Radia „Echo" pod batutą Mistrzyka wykonało kilka pieśni góralskich w opracowaniu St. Mierczyńskiego, Suitę góralską Wallek-Walewskiego i fragmenty Suity orawskiej Tadeusza Zygfryda Kasserna.

Członkowie „Echa Tatrzańskiego", których liczba oscylowała około setki, rekrutowali się z najrozmaitszych sfer Zakopanego, główny jednak trzon stanowili górale, rzemieślnicy i kupcy. Działaczami Zarządu byli także, poza już wymienionymi, prof. gimnazjum Bolesław Cichocki i dr Ludwik Fischer, rzeźbiarz Jan Zapotoczny, Jan Trzebunia, Stanisław Barabasz, Józef Dumaradzki, Ludwina Bachleda-Curusiowa (matka śpiewaka Andrzeja), Helena Cukier i in.

Po II wojnie światowej chór „Echa Tatrzańskiego", związany organizacyjnie z kościołem parafialnym, przetrwał jakiś czas, potem podeszły wiek i wreszcie śmierć Józefa Mistrzyka zakończyły wieloletnią tradycję cenionego nie tylko w Zakopanem zespołu.

Do tradycji tej nawiązywały chóry zakładane w Zakopanem po wojnie, przede wszystkim zaś renomowany chór męski „Wierchy". Powstał on z inicjatywy Franciszka Buczkowskiego w marcu 1948 r., z Józefem Bielawą jako dyrygentem. Niestrudzony nauczyciel - meloman ustąpił jednak wkrótce miejsca za pulpitem dyrygenckim młodszemu Władysławowi Kruszewskiemu, który okazał się zdolnym organizatorem i animatorem działalności chóralnej na dużą skalę. Nowy chór zadebiutował na koncercie w sali „Morskiego Oka" 18 października 1948 r., pod batutą W. Kruszewskiego, występując wspólnie z prowadzoną przez Jana Pasierba-Orlanda orkiestrą Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki.

Orland, sam doświadczony chórmistrz, współpracował z „Wierchami" przez wiele lat, podobnie jak Wacław Geiger dostarczając zespołowi wielu utworów własnej kompozycji lub we własnym opracowaniu. Repertuar „Wierchów" stanowiły pozycje z klasyki chóralnej, a także pieśni regionalne, żołnierskie i kościelne, jak również piosenki lżejszego kalibru. Zespół występował w salach miejskich, w domach wczasowych i sanatoriach biorąc udział w uroczystościach państwowych i kościelnych, w ceremoniach zakładowych i organizacyjnych. Wielokrotnie uczestniczył w imprezach poza Zakopanem, koncertował także w Czechosłowacji, na Węgrzech, w NRD i Bułgarii.

Na skutek wewnętrznych tarć część członków wystąpiła z „Wierchów" i w 1958 r. założyła chór męski „Rysy", działający przy Zakładach Mięsnych. Kierownikiem artystycznym tego zespołu, istniejącego do 1962 r., był Jan Pasierb-Orland, a administrował nim Stanisław Długołęcki. W latach 70. podobna w składzie grupa chóralna, tym razem kierowana przez Wacława Geigera, działała przy Towarzystwie Miłośników Teatru im. Heleny Modrzejewskiej jako jego sekcja.

W 1958 r. Władysław Kruszewski założył chór chłopięcy „Słowiki Tatrzańskie", w 1962 r. przekształcony w chór dziecięcy o tej samej nazwie, zrzeszający niekiedy do 120 dzieci. Zespół najczęściej koncertował wspólnie z chórem męskim, a niektórzy jego wychowankowie z czasem przeszli do działalności w „Wierchach". Za wieloletnią pracę z dziećmi Władysław Kruszewski otrzymał wysoko ceniony „Order Uśmiechu".

„Słowiki Tatrzańskie" przestały istnieć w 1981 r. W tym też czasie chór „Wierchy", zmniejszywszy swój skład do kilkunastoosobowej grupy, zaprzestał publicznej samodzielnej działalności koncertowej, choć próby zespołu dalej się odbywają.

Z inicjatywy Władysława Kruszewskiego od 1969 r. odbywały się (początkowo w Szczawnicy, potem w Zakopanem) spotkania chórów z kraju i z zagranicy, pod nazwą Święto Pieśni. W 1983 r. imprezę przekształcono w doroczne Konfrontacje Chórów Dziecięcych o Puchar Tatr, mające charakter konkursu w dwóch kategoriach-zespołów szkolnych i pozaszkolnych. W latach 90-tych impreza ta zakończyła swój żywot. Chór "Wierchy" od czasu do czasu nadal występuje, przeważnie wspólnie z zespołem "Rabiańskie Dzieci".

W przeciwieństwie do sąsiedniego Nowego Targu, nie działa w Zakopanem żaden chór nauczycielski, a przykościelne schole rzadko kiedy występują poza świątyniami. Chóru na wysokim poziomie pod Tatrami obecnie nie ma.

  ő Powrót do spisu treści   

Dalej ř