Maciej Pinkwart, Północna Słowacja...

ZAMEK KIEŻMARSKI (Kežmarský hrad). Czynny od czerwca do września codziennie z wyj. poniedziałków w godz. 9⁰⁰-17³⁰, od października do maja od wtorku do piątku w godz. 8⁰⁰-16³⁰, w soboty i niedziele po wcześniejszym umówieniu wycieczek.
Usytuowany w dzisiejszym centrum Kieżmarku, na północnym krańcu placu Zamkowego, wybudowany w II połowie XV w., najprawdopodobniej przez braci Imricha i Štefana Zápolyów. Powstał w miejscu, gdzie znajdował się pierwszy kościół niemieckich osadników, pod wezwaniem św. Elżbiety, wzniesiony w połowie XIII w. i zniszczony w czasie najazdu husytów w 1433 r. Pierwsza wzmianka o kasztelanie zamkowym pochodzi z 1463 r. W 1465 r. zamek już stał. Przy pracach wykorzystano część istniejącego wcześniej miejskiego muru obronnego, do którego przybudowano twierdzę. Władali zamkiem kolejno Imrich, potem jego brat Štefan, wreszcie Ján Zápolyowie. Ján Zápolya, wybrany w 1526 r. na króla Węgier, rok później darowuje zamek, a wbrew prawu także i Kieżmark (był wolnym królewskim miastem) swemu sojusznikowi Františkowi Battyányemu. W 1528 r. Zápolya odbiera kieżmarskie posiadłości Battyányemu i przekazuje polskiemu szlachcicowi Hieronimowi Łaskiemu, pozostającemu w jego służbie dyplomatycznej w czasie pobytu Zápolyi w Polsce. Jego syn, Olbracht Łaski, urodzony zresztą w Kieżmarku, odziedziczył po ojcu zamek i miasto. Ożenił się ze starszą od siebie o 21 lat Beatą z Kościeleckich, która w 1565 r. odbyła jako pierwsza znana z nazwiska turystka wycieczkę (wraz z dworem) w Tatry, prawdopodobnie do doliny Kieżmarskiej. Utarło się uważać, że Beata odbyła tę wycieczkę bez męża, co miało potem jakoby stać się przyczyną zatargu małżeńskiego. W dwóch dziełach historycznych z epoki podaje się tylko o wycieczce Beaty, w dwóch innych - wymienia się też jej męża. Zapewne przyczyną konfliktu nie były Tatry, lecz kwestie finansowe i, być może, wiek Beaty (podobno zresztą bardzo pięknej). Tak czy inaczej, gdy Olbracht zawładnął jej majątkiem, uwięził ją w Kieżmarskim Zamku, skąd dopiero w 1576 r. mogła wyjechać i wkrótce zmarła w Koszycach. Posag żony nie na długo Olbrachtowi starczył, gdyż wkrótce, popadłszy w tarapaty finansowe zastawił zamek Jánowi Rueberowi, ten zaś na krótko wydzierżawił miasto Stanisławowi Thurzonowi, a potem, w 1579 przekazał Kieżmark Šebástianowi Thőkőly. Spory własnościowe trwały kilka lat, usiłowali wtrącać się w nie mieszczanie kieżmarscy, upominając się o swoje prawa, w końcu w 1586 r. Thőkőlyowie stali się panami zamku. Z czterema pokoleniami tej rodziny (Šebástian, Stefan I, Stefan II i Imrich) kieżmarscy mieszczanie walczyli aż do r. 1684, kiedy to na mocy ugody wiedeńskiej rozdzielono zamek od miasta, które mogło znów cieszyć się królewską wolnością. Ostatnim prywatnym właścicielem zamku był Ferdynand Rueber. W 1702 r. miasto Kieżmark odkupiło zamek, ale faktycznie weszło w jego posiadanie dopiero w 1720 r.
Z biegiem czasu twierdza popadała w ruinę. Miasto urządziło w jej murach koszary i magazyny zbożowe. Pożary w latach 1741 i 1787 zniszczyły trzy skrzydła zamku, których już nigdy nie odbudowano.
Początkowo zamek był odgrodzony od miasta dwiema liniami murów, między którymi ulokowano fosę. Za czasów Thőkőlych fosę zasypano i usytuowano tam ogrody. Z najstarszych części budowli nie zachowało się do dzisiejszych czasów nic. Dawna gotycka twierdza została w czasach Thőkőlych przebudowana na renesansową rezydencję. Najmłodszą istniejącą do dziś częścią zamku jest barokowa kaplica z lat 1657-1658. Na dziedzińcu widać jeszcze resztki fundamentów kościoła św. Elżbiety z XIII w. Od 1931 r. w zamku funkcjonuje muzeum historyczne. W latach 1962-85 dokonano generalnego remontu obiektu, w czasie którego częściowo przywrócono zamkowi pierwotny wygląd i przeznaczono ostatecznie na muzeum.

EPowrót do leksykonu
E Powrót do "Spisu treści"