Maciej Pinkwart, Północna Słowacja...
RUŻOMBERG (Ružomberok, 494 m). Jedno z głównych miast Liptowa (ok. 30 tys. mieszkańców), duże centrum przemysłowe i turystyczne. Usytuowany nad Wagiem i Rewucą, na skrzyżowaniu ważnych dróg z Orawy do Bańskiej Bystrzycy i z Żyliny do Popradu, między Górami Choczańskimi, Niżnimi Tatrami, Wielką i Małą Fatrą. Znaleziska archeologiczne dowodzą obecności człowieka w tym rejonie w czasach od epoki brązu (w Czernowej) i kultury łużyckiej (Wilkoliniec), poprzez epokę rzymską (Biały Potok i dzisiejszy Park Miejski) do czasów słowiańskich. Pierwsza osada słowiańska w dolnym biegu Rewucy pochodzi z 1233 r. W początkach XIV w. na Górce osiedlili się pierwsi osadnicy niemieccy, którzy tworzącemu się miastu nadali nazwę Rosenberg, co zesłowaczono na Ružomberok. Miejsce to utożsamia się z dzisiejszym Placem Andreja Hlinki. W 1318 r. R. uzyskał od zwoleńskiego żupana magistra Donča prawa miejskie, a w 1340 - od króla Karola Roberta Andegaweńskiego dalsze przywileje, takie jak m.in. prawo do czwartkowych targów i dwóch wielkich jarmarków rocznie, oraz prawo do poszukiwania i wydobywania złota, srebra i żelaza. Od 1390 r. miasto podlegało dzierżawcom Zamku Likawskiego. W 1433 r. R. spustoszyli husyci, zaś w latach 1449-71 władał nim Piotr Komorowski, usunięty z terenów Orawy i Spisza przez króla Macieja Korwina za spiskowanie przeciw niemu. Władztwo "Państwa likawskiego" nad R. trwało aż do 1848 r. Pierwsza szkoła powstała w R. w 1537 r., od 1729 r. działali tu przybyli z Polski pijarzy, którzy założyli klasztor i kolegium. W pierwszej połowie XVIII w. zaczyna się intensywnie rozwijać przemysł - powstaje wówczas papiernia, której tradycje kultywuje dzisiejszy kombinat celulozowo-papierniczy. W końcu XIX w. wybudowana zostaje druga wielka fabryka, tym razem tekstylna. Równocześnie R. staje się jednym z ośrodków słowackiego ruchu narodowego, co wiąże się z postacią ówczesnego proboszcza, urodzonego w Czernowej ks. Andreja Hlinki. W 27 X 1907 w tej właśnie miejscowości doszło do rozruchów, kiedy to miejscowa ludność żądała, by nowo wybudowany kościół został poświęcony przez znanego ze swego patriotyzmu ks. Hlinkę. Od kul węgierskich żandarmów padło wówczas 15 zabitych, a kilkadziesiąt osób zostało rannych, przeszło 40 skazanych na długoletnie więzienie. Wydarzenie to, szeroko komentowane na świecie, ukazało opinii publicznej ostrość narodowych problemów w ówczesnych Węgrzech. W latach międzywojennych następował dalszy rozwój miejscowego przemysłu, Rużomberk stawał się także coraz bardziej znanym ośrodkiem turystycznym. Pod koniec II wojny w R. władzę przejęli partyzanci i przez kilkanaście dni utrzymywali w swoich rękach miasto. Obecnie w R. dominuje przemysł (co wpłynęło negatywnie na stan środowiska w okolicy), ale i turystyka oraz narciarstwo, co przyciąga pod Choczańskie Góry coraz większą liczbę gości, domagających się świeżego powietrza i czystej wody. Te kontrasty widać także w budownictwie, gdzie zarówno w centrum, jak i w peryferyjnych osiedlach nowoczesne, standardowe bloki sąsiadują z gotykiem, renesansem i starym budownictwem ludowym.
Interesujące:
Katolicki kościół św. Andrzeja na Rynku, pierwotnie gotycki, przebudowany w 1585. Wystrój wnętrza w większości neogotycki, dzwon z 1506 r., chrzcielnica gotycka z początków XVI w., płaskorzeźba św. Rodziny z 1829 r. i obraz "Pokłon Pasterzy" z 1817 A.Belopotockiego, polichromia J.Hanuli z 1902-03 r. Witraże Ľudovita Fulla z 1964 r. Przy kościele wybudowane w 1938 r. mauzoleum ks. A.Hlinki.
Kościół św. Krzyża, klasztor i gimnazjum pijarów na Rynku, barokowe, klasztor z l. 1727-30, kościół z 1806 r.
Katolicki kościół Wszystkich Świętych, w dzielnicy Kuť, wczesnogotycki.
Katolicki kościół M.B. Różańcowej, w dzielnicy Czernowa, wybudowany w 1907 r. wg projektu M.M. Harminca, wystrój wnętrza z 1913 r. autorstwa J.Hanuli.
Kościół ewangelicki z 1926 r., z obrazem Petera Bohúňa z 1873 r.
Synagoga w stylu neoromańskim na ul. Pańskiej z 1880 r.
Miejski Dom - Ratusz, na Rynku, neobarokowy z 1897 r.
Kasztel św. Zofii, pierwotnie gotycki z XIV w., przebudowany w 1577 i 1707 r., od kiedy stał się siedzibą żupy.
Kalwaria, zespół klasycystycznych kapliczek z 1859 r., kościół z 1873 r.
Muzea:
Liptowskie Muzeum, 03450 Ružomberok, Námestie Š.N. Hýroša 10, tel.: 0848/432 24 68, fax : 0848/432 24 69, czynne od lipca do września od poniedziałku do piątku w godz. 800-1700, w soboty i niedziele 10oo-16oo, od września do czerwca poniedziałek-piątek 8oo-16oo, sobota-niedziela 9oo-13oo.
Muzeum krajoznawcze, założone przez Liptowskie Towarzystwo Muzealne w 1912 r., od 1921 pod obecną nazwą, od 1937 w obecnej siedzibie, zaprojektowanej przez V.Donnera. W głównym gmachu znajdują się ekspozycje: przyrodnicza, archeologiczna, historyczna, "Cechy i rzemiosło na Liptowie", "Liptowska wieś", "Historia papiernictwa na Słowacji", "Życie i dzieło Andreja Hlinki", "Sztuka sakralna". Muzeum ma także kilka oddziałów w innych miejscowościach Liptowa.
Galeria Ľudovíta Fulli,
03401 Ružomberok, Májekova I/1594. Czynne codziennie z wyj. poniedziałków w
godz. 1000-1700.
Oddział Słowackiej Galerii Narodowej, wybudowany specjalnie dla prezentowania
ofiarowanych społeczeństwu dzieł Ľ.Fulla (1902-1980) - malarza, grafika,
ilustratora, scenografa, ale także pedagoga i pisarza. Galeria istnieje od 1969
r. Udostępnione do zwiedzania są studio i pracownia artysty, a także zbiór jego
obrazów, grafik, ilustracji i sztuki użytkowej.
Wilkoliniec, skansen budownictwa ludowego, 10 km od centrum, patrz osobne hasło.
Beszeniowa, kąpielisko termalne, 10 km od centrum, patrz osobne hasło.
Narciarstwo i turystyka
SkiPark Ružomberok. Największy ośrodek narciarski w okolicy znajduje się na północno-wschodnim krańcu Wielkiej Fatry, na wysokości 545-1209 m, w miejscowości Hrabowo, kilka kilometrów od centrum miasta: 8-osobowa kolejka kabinowa Hrabowo - Malinô Brdo, o długości 1700 m, 4-osobowa kolej krzesełkowa, dwa wyciągi orczykowe, cztery wyciągi dla dzieci, snowtubing (jazda na gumowych kołach). 12 km tras zjazdowych, z których najdłuższa liczy 3.900 m, pokonuje 698 m różnicy wysokości i jest najdłuższą sztucznie śnieżoną trasa na Slowacji. Latem w okolicy użytkuje się kilka górskich tras rowerowych.
Wyciągi znajdują się także w Sekaninach nad Czernową i koło Kosowa w
Wielkiej Fatrze oraz w Białym Potoku i Ludrowej w Niżnich Tatrach. Z R. wychodzą
liczne szlaki turystyczne w rejon Małej i Wielkiej Fatry, w Góry Choczańskie i w
Niżnie Tatry. Sporty wodne uprawiać można na zalewie Liptowska Mara.