Maciej Pinkwart, Północna Słowacja...
JAWORZYNA SPISKA (Tatranská
Javorina, Javorina).
Niewielka miejscowość (ok. 200 stałych mieszkańców), położona
u wylotu Doliny Jaworowej, pod szczytem Rogowej, na granicy między
Tatrami Bielskimi i Wysokimi. Początkowo teren ten należał do
dóbr lendackich lub niedzickich i wykorzystywany był jedynie
jako miejsce sezonowych przepasek pasterzy z pobliskiego Jurgowa.
Jego właścicielami byli Horváthowie z Palocsy. W 1789 baron
František Horváth założył tu hutę żelaza. Od 1856 r. właścicielem
J. był spadkobierca Horváthów - Aladár Salamon, od którego
wieś wraz z przyległą częścią Tatr odkupił w 1879 r.
pruski książę Christian Hohenlohe-Oeringen. Doprowadził on do
likwidacji huty (na jej miejscu do 1935 r. działał zakład
papierniczy) i w okolicznych górach utworzył prywatny
zwierzyniec. Wybudował drewnianą, stylową rezydencję myśliwską
i drewniany kościół. Zmarł w 1926 r. i został pochowany na
miejscowym cmentarzu. Jego spadkobierca, August Hohenlohe w 1936
r. sprzedał dobra jaworzyńskie państwu czechosłowackiemu.
W latach 1918-21 Polska zabiegała bezskutecznie o przyłączenie
Jaworzyny i przyległych dolin tatrzańskich do Polski, potem do
1924 r. prowadzono rokowania z Czechosłowacją na temat wymiany
Jaworzyny i Tatr Jaworzyńskich za Niedzicę i Kacwin, jednakże
przebieg granicy pozostał bez zmian. W czasie rozbioru Czechosłowacji
po traktacie monachijskim w 1938 r. Polska wystosowała w sprawie
Jaworzyny ultimatum i zajęła jej tereny 1 listopada. 30
listopada pod presją faktów dokonanych Czechosłowacja na mocy
podpisanej w Zakopanem umowy zgodziła się oddać Polsce
Jaworzynę z okolicą. 1 września 1939 r. teren ten został zajęty
przez wojska niemieckie i następnie zwrócony Słowacji.
Zabytki:
Pałacyk myśliwski Hohenlohego z 1884 r., na Maćkowej Polanie.
Kościół drewniany, na cmentarzu z lat 80. XIX w.
Zakwaterowanie: Hotel Poľana***, 05956 Javorina.
Turystyka i narciarstwo:
Dolina Jaworowa jest terenem znakomitych wycieczek i wspinaczek. Najpopularniejsze
szlaki turystyczne: z Jaworzyny na przełęcz Lodową,
5 godz., znaki zielone, trasa trudna; z Jaworzyny na Przełęcz
pod Kopą, 3,5 godz., znaki niebieskie, trasa łatwa; z Łysej
Polany na Polski Grzebień, 5 godz., znaki niebieskie, potem
zielone, trasa średnio trudna; z Łysej Polany na Rohatkę, 5,5
godz., znaki niebieskie, trasa średnio trudna.
W J. opodal cmentarza znajduje się krótki wyciąg
narciarski, na pobliskich terenach Magury Spiskiej
są doskonałe trasy dla uprawiania narciarstwa turystycznego.