Maciej Pinkwart, Północna Słowacja...
DOLNY KUBIN (Dolný Kubín, 468 m npm, ). Duże miasto (ok. 20 tys. mieszkańców) powiatowe, administracyjne, gospodarcze i kulturalne, a także turystyczne centrum Orawy. Położone na granicy Pogórza Orawskiego i Magury Orawskiej, w dolnym biegu rzeki Orawy, która dzieli miasto na dwie części. Stare miasto znajduje się na lewym brzegu. Nad miastem dominują z południa Wielki Chocz (1611 m) i z północy Kubińska Hala (1346 m).
Znaleziska archeologiczne z
terenu samego miasta, jak i jego najbliższej okolicy świadczą, że rejon stolicy
Orawy zamieszkiwany był co najmniej od czasów kultury łużyckiej i puchowskiej.
Znaleziono także fragmenty ceramiki rzymskiej i zbiór celtyckich monet z okresu
lateńskiego (V w. przed Chrystusem). Pierwsza pisemna wzmianka o D.K. pochodzi z
1314 r. W średniowieczu prowadziła tędy solna droga, która łączyła
Węgry z Polską, głównie z kopalnia w Wieliczce. Samodzielna parafia została tu
erygowana w 1380 r. i wybudowano kościół pod wezwaniem św. Katarzyny
Aleksandryjskiej. W 1559 r. panująca na zamku orawskim protestancka rodzina
Thurzonów narzuciła także Kubinowi swoją religię, a kościół do 1672 r. należał
do ewangelików. Od co najmniej 1420 r. występuje jako część składowa majątku
dominium orawskiego z siedzibą w Zamku Orawskim. W 1633 r. uzyskał prawa
miejskie, a od 1683 r. był siedzibą Orawskiej Żupy. W tym samym roku D.K. został
zniszczony przez litewskie wojsko sprzymierzone z królem Janem III Sobieskim,
idące na odsiecz Wiednia. W r. 1774 wybudowano pierwszy miejski most przez
Orawę. Szybki rozwój miasta nastąpił po połączeniu go z resztą kraju linią
kolejową w 1892 r. W XIX w. D.K. był ważnym ośrodkiem słowackiego ruchu
narodowego. Pierwszym ośrodkiem kultury była biblioteka, utworzona przez
Vavrinca Čaploviča, który w 1839 r. podarował Żupie Orawskiej swój liczący 35
tys. tomów księgozbiór. Mieszkali tu i tworzyli m.in. Janko Matúška - autor
słowackiego hymnu narodowego Nad Tatrou sa blýska, malarz Peter Bohúň,
muzyk i budowniczy Blažej Bulla, a także wielki narodowy poeta słowacki Pavol
Országh-Hviezdoslav, który tutaj właśnie jest pochowany. Hviezdoslav urodził się
w Wyżnim Kubinie, a w Dolnym pracował jako urzędnik sądowy i adwokat.
Hviezdoslavowi poświęcone jest wiele miejsc w centrum miasta - główny plac nosi
jego imię, tam też znajduje się jego muzeum (przed budynkiem - pomnik) oraz dom,
w którym poeta mieszkał w latach 1899-1921 i gdzie umarł. Pochowany jest na
historycznym cmentarzu w pobliżu centrum.
Plac Hviezdoslava otoczony na
przemian starymi i nowoczesnymi budynkami jest głównym miejscem, w którym
gromadzą się turyści i miejscowi. Jest tu kilka hoteli, siedziba władz miejskich
i powiatowych, muzeum i galeria, duży dom towarowy, bank, kościoły. Większa
część miasta zabudowana jest nowoczesnymi, bezstylowymi osiedlami.
Dziś D.K. to także duże miasto przemysłowe (przemysł elektrotechniczny) i
siedziba wielu szkół (gimnazjum, liceum ekonomiczne i medyczne, szkoła
muzyczna), a także ośrodek wydawniczy i prasowy.
Interesujące:
Kościół katolicki św. Katarzyny Aleksandryjskiej, usytuowany w dolnej części pl. Hviezdoslava na fundamentach dawnej gotyckiej świątyni sprzed 1559 r., neogotycki, przebudowany w l. 1885-86 i 1979-81. Polichromia wnętrza z 1939 r. jest dziełem E.Massanyiego. Na południowej stronie nawy renesansowe epitafium rodziny Zmeszkalowców z 1622 r.
Kościół ewangelicki w górnej części pl. Hviezdoslava, neogotycki, wybudowany w l. 1893-94 wg. projektu B.Bulla. Polichromia J.Halla.
Dawna synagoga z 1826 r., obecnie siedziba kina "Chocz". Na północnej ścianie budynku gwiazda Dawida i tablica pamiątkowa, upamiętniająca deportację kubińskich Żydów w 1942 r.
Budynek dawnej żupy na pl. Hviezdoslava z końca XVII w., przebudowany w 1893 r. Na fasadzie między pierwszym a drugim piętrem nad głównym wejściem płaskorzeźbiony herb Orawy z polichromowanego piaskowca.
Budynek Muzeum Hviezdoslava w górnej części pl. Hviezdoslava z początków XX w. - dawna biblioteka Čaploviča.
Dom Hviezdoslava na pl. Hviezdoslava - budynek, w którym poeta żył i pracował.
Cmentarz historyczny przy al. Wolności.
Cmentarz żydowski, za Jasenowskim potokiem.
Muzea: Orawskie Muzeum Hviezdoslava, Hviezdoslavovo nám. 7, 026 01 Dolný Kubín, tel.+421-845-586-4780, +421-845-586-6239, fax: +421-845-586-6239, e-mail: ormuzeum@bb.telecom.sk www.bb.telecom.sk/ormuzeum. Czynne IV-IX 8oo-16oo codziennie z wyjątkiem poniedziałków, X-III - od poniedziałku do piątku w godz. 8oo-16oo. Życie i twórczość poety.
Orawska Galeria, w budynku dawnej żupy, Hviezdoslavovo nám. 11, 026 0 1, Dolný Kubín, tel.: +421-845/863-212, fax: +421-845/864395, e-mail: ogaleria@nextra.sk, www.oravskagaleria.sk. Czynne codziennie z wyj. poniedziałków 10oo-17oo. Dzieła sztuki ludowej i profesjonalnej, wystawy czasowe.
Osobistości:
Janko Matúška (1821-1877), autor słowackiego hymnu; Pavol Országh Hviezdoslav (1849 – 1921), poeta; Andrej Kavuljak (1885-1952), leśnik, historyk Orawy; Ivan Ballo (1909-1977), krytyk muzyczny, Peter Balgha (1935-1972), prozaik, publicysta, scenarzysta filmowy;
Partnerskimi miastami Dolnego Kubina w Polsce są: Limanowa, Zawiercie i Powiat Żywiecki.