Maciej Pinkwart
Strażacy
Ogień zawsze fascynował ludzi i zawsze też budził strach, uzasadniony szczególnie na Podhalu, gdzie zabudowa była niegdyś wyłącznie drewniana, a domy często skupione obok siebie na niewielkiej przestrzeni, gdzie przez sporą część roku był śnieg i mróz, utrudniające dostęp do wody. Prawie wszystkie domy były pozbawione kominów. Ludzie zawsze pomagali sobie wzajemnie w walce z żywiołem, a w końcu XIX wieku pomoc ta przybrała formę organizacji. W 1888 roku powstał komitet założycielski Towarzystwa Ochotniczej Straży Pożarnej, którzy utworzyli znani i cenieni mieszkańcy Zakopanego - Józef Sieczka, Józef Galleth, Jędrzej Tatar, Maciej Gąsienica, Jan Krzeptowski i Jan Sierodzki. Namiestnictwo Galicji zatwierdziło powołanie straży, a 15 maja 1889 r. odbyło się zebranie założycielskie, które na pierwszego prezesa powołało zakopiańskiego aptekarza Ferdynanda Tabeau. Członków było zaledwie trzydziestu, zaś wyposażenie – kupione za środki pochodzące z subwencji gminy, Towarzystwa Tatrzańskiego i krakowskiego towarzystwa ubezpieczeniowego – nader skromne: 3 dziesięciometrowe węże, 24 płócienne wiadra na wodę, 2 drabiny, siedem hełmów, kilka toporków i materiał na 10 mundurów. Pierwszą siedzibę straży – przed starym cmentarzem zakopiańskim – wzniesiono w początkach XX wieku na parceli, ofiarowanej bezpłatnie przez Annę i Józefa Stochów (Józef Kaspruś Stoch był m.in. budowniczym i właścicielem domu, dziś znanego jako „Atma”). Budynek ten dziś już nie istnieje – rozebrano go w 1940 roku, w czasie zarządzonej przez Niemców akcji porządkowej.
Oczywiście, samo powołanie straży nie zmniejszyło zagrożenia pożarowego w Zakopanem. Już w 1893 r. fajermani uczestniczyli w gaszeniu pożaru willi „Jadwinówka”, której co prawda nie dało się uratować (spłonęła wraz ze znajdującą się tam pracownią malarską Stanisława Witkiewicza), ale pożar nie rozprzestrzenił się na następne budynki, co już uznano za sukces. Kolejne wielkie pożary w centrum Zakopanego (1899 – centrum Krupówek, 1900 – Dwór Tatrzański) ściągnęły lawinę krytyki na źle zorganizowaną, niedoinwestowaną i niesprawną straż pożarną. Nawet twórca stylu zakopiańskiego Stanisław Witkiewicz dwukrotnie opracowywał memoriał w sprawie zabezpieczenia Zakopanego przed pożarami, potem do jej reorganizacji zabrał się wszechstronny Mariusz Zaruski. W 1905 r. zainstalowano na ulicach pierwszych osiem hydrantów. Koszty utrzymania zawodowego pogotowia ponosiła gmina. Czołowymi i najbardziej ofiarnymi strażakami w owym czasie byli m.in. Klimek Bachleda, Józef Kaspruś Stoch, Maciej Gąsienica Józkowy, Władysław Krzeptowski.
Przed I wojną na Bystrem, Olczy, Jaszczurówce, Kuźnicach i Chramcówkach usytuowano osobne punkty przeciwpożarowe ze sprzętem, a w 1922 powstała na Olczy filia straży (od 1924 - samodzielna OSP). Pierwszy samochód strażacki znalazł się w wyposażeniu straży w 1927 r. W tym samym czasie wydzielono z niej pogotowie o charakterze zawodowym, dotowane przez gminę. W 1938 r. postanowiono powołać w Zakopanem zawodową straż pożarną - rok później OSP przestała istnieć. Ochotnicza formacja działa nadal na Olczy.
Niemcy w czasie okupacji utrzymali straż zawodową, a jej członkowie uczestniczyli w zakopiańskim ruchu oporu. Zasługą strażaków jest m.in. ocalenie przed zniszczeniem Pomnika Grunwaldzkiego z 1911 r. W tym czasie siedzibę straży przeniesiono najpierw do garaży Zakopiańskiej Spółki Samochodowej przy ul. Nowotarskiej, a następnie do siedziby „Sokoła” przy ul. Orkana. Niemcy w 1944 r. wyposażyli straż w nowy sprzęt, ale wycofując się w 1945 r. zabrali go ze sobą. Po wyzwoleniu kompletowanie sprzętu zaczęto od nowa, w 1950 r. straż przystąpiła do budowy nowej siedziby - też przy ul. Orkana. Budynek, wg projektu architektki Anny Górskiej, został objęty przez straż w 1955 r.
Po reaktywowaniu zakopiańskiego „Sokoła” jego działacze rozpoczęli starania o odzyskanie wszystkich posiadłości, włącznie z terenem, zajmowanym przez straż. W efekcie zakopiańscy strażacy przenieśli się w 2004 r. do nowej siedziby przy ulicy Małaszyńskiego (formalnie – Nowotarskiej).
Jak w całym kraju, także i w Zakopanem straż patronowała licznym działaniom kulturalnym, szczególnie wiele uwagi poświęcając działalności teatru amatorskiego i orkiestrom dętym.
Nowy Targ-Kraków 2-05-2008