Maciej Pinkwart
Wieś rycerska - Łopuszna
Na wschód od Nowego Targu, nanizane na sznurek Dunajca, usytuowały się miejscowości o paranteli szacownej, porównywalnej czasowo z historią „miasta”, które do dziś zachowały urok i tradycje czasów dawno minionych i stanowią w coraz większym stopniu atrakcję i dobrą alternatywę dla turystów, obawiających się tłoku i trudności komunikacyjnych na Skalnym Podhalu. Bowiem Niżne Podhale może urzec i historią, i przyrodą, i ciekawą ofertą turystyczną.
W środkowej części tego subregionu leży spora wieś Łopuszna, usytuowana wzdłuż Dunajca i jego lewego dopływu – spływającej ze stoków Gorców Łopuszanki. Rzeczka ta, jak i sama wieś zapewne wzięły nazwę od porastających brzegi łopuchów – szerokolistnych roślin, oficjalnie noszących nazwę łopianów.
Wieś lokowana była w 1364 r. jako osada rycerska, ale niektórzy uważają, że wymieniana już w XIII wieku okoliczna osada „Wilcze Pole” może się odnosić do dzisiejszej Łopusznej. W r. 1400 Łopuszna miała już własny kościół, kierowany wówczas przez rektora Jakuba. W 1513 r. już wymieniano ją jako siedzibę parafii, która jednakże już wkrótce straciła samodzielność i została afiliowana do Ostrowska. Obecny kościół powstał prawdopodobnie pod koniec XV w.
Początkowo będąca tenutą rycerską, od XVI w. wieś często zmieniała właścicieli: pod koniec XVI w. był to Adam Wojnarowski, w XVII w. – Hieronim Przyłęcki, w XVIII w. – Kasper Cieński. W 1721 r. Łopuszną wydzierżawił, a potem kupił Jan Lisicki. Za czasów jego potomka – Romualda Lisickiego - ok. 1790 r. wystawiono istniejący do dziś drewniany dwór. W 1824 r. jego córka Ludwika wyszła za mąż za Leona Przerwę-Tetmajera, otrzymując w posagu Łopuszną. Dwór gościł wówczas wiele znanych osobistości, wśród których na pierwszy plan wysuwa się poeta i żołnierz Powstania Listopadowego – Seweryn Goszczyński, podejmowany przez Tetmajerów w 1832 r. W 1892 r. wieś – tym razem jako wiano córki Leona Tetmajera, Kamili – przeszła w ręce jej męża – Kazimierza Lgockiego. W ręku tej właśnie rodziny majątek i dwór pozostawały do 1949 r.
W latach 1934-54 oraz 1973-76 Łopuszna była siedzibą zbiorowej gminy, w skład której wchodziły, poza nią, także wsie Dębno, Harklowa, Knurów, Krempachy, Łopuszna, Nowa Biała, Ostrowsko, Szlembark i Waksmund. Potem weszła w skład utworzonej w 1976 r. gminy Nowy Targ.
W latach 1934 i 1997 niższe części wsi (w tym kościół) zostały podtopione przez powódź.
Jednym z najcenniejszych zabytków Podhala jest łopuszniański kościół pod wezwaniem Przenajświętszej Trójcy, wybudowany na przełomie XV i XVI wieku (wg niektórych badaczy – w II połowie XV w.) w miejscu wcześniejszej świątyni, prawdopodobnie z XIV w. Przy konsekracji obecnego kościoła nadano mu wezwanie Świętej Trójcy, Narodzenia Matki Boskiej, św. Stanisława i św. Antoniego Opata (Pustelnika). Długie lata funkcjonował pod wezwaniem św. Trójcy i Antoniego Opata (egipski pustelnik z przełomu III i IV w), obecnie wg dokumentów diecezjalnych patronuje mu tylko Przenajświętsza Trójca. Kościół jest orientowany, wybudowany z drewna jodłowego, stawiany na zrąb, oszalowany deskami i kryty gontem. Reprezentuje typ tzw. podhalańskich kościołów gotyckich, charakteryzujących się kwadratowym w rzucie prezbiterium i takąż wieżą oraz prostokątną, nieco szerszą nawą. Od północy do prezbiterium przylega stara zakrystia, wejście główne prowadzi przez kruchtę przed wieżą, boczne – przez kruchtę od strony południowej – obie wybudowane w latach międzywojennych. Ponad jednokalenicowym dachem wznosi się barokowa sygnaturka z baniastym hełmem. Wieża nieco młodsza od kościoła i nie powiązana z nim konstrukcyjnie (ale zestawiona we wspólną bryłę i pokryta wspólnym dachem) zwęża się nieco ku górze i tam otoczona jest izbicą. Jeden z dzwonów pochodzi z 1540 r., drugi jest niemal 200 lat młodszy. Wnętrze kościoła ma charakter mieszany – gotycki i barokowy. Ok. 1500 r. wykonano tu polichromię patronową (podobną do tej w innych kościołach podhalańskich), która jednak ocalała w niewielkich fragmentach. Nową polichromię wykonali Władysław Cichoń, Adam Dobrzański i Eugeniusz Pisarek w latach 1935-39.
Główny ołtarz ozdobiony jest cennym tryptykiem Koronacji Matki Bożej, pochodzącym z ok. 1460 r., prawdopodobnie wykonanym w warsztacie sądecko-spiskim lub krakowskim. Malowidło wykonane temperą na desce, a koronowanej Madonnie towarzyszy papież Grzegorz Wielki, a na skrzydłach tryptyku przedstawiono m.in. świętych Antoniego Pustelnika, Franciszka z Asyżu i Bernardyna ze Sieny. Obrazowi towarzyszą na ołtarzu barokowe rzeźby św. Barbary i św. Katarzyny Aleksandryjskiej oraz świętych Wojciecha i Stanisława.
Barokowe ołtarze boczne poświęcone są Matce Bożej Nieustającej Pomocy (lewy) i św. Józefa z Dzieciątkiem (prawy). Barokowy charakter mają też inne obrazy i rzeźby, umieszczone w kościele. Szczególnie wart uwagi jest XVII-wieczny obraz „Opłakiwanie Chrystusa”, na którym Matka Boska trzyma martwe ciało Chrystusa w pozycji pionowej. Z XIX-wieku pochodzą stacje Drogi Krzyżowej oraz eklektyczny prospekt organowy.
W kruchcie południowej znajdują się m.in. dwie rzeźby, autorstwa XX-wiecznego artysty ludowego z Dębna Józefa Janosa.
Nowy Targ-Kraków 18-09-2009